sadeyağ olmadan bulguraşı mı olur?

arkeoloji bilimince urfa’nın göbeklitepesi, dünyanın ilk yerleşim yeri olarak bulgulanıyor. göbeklitepe'de, on bir bin yıl önce hemşerilerimiz av ürünleri ile besleniyorlarmış… sonrasında ilk tarımı da yapmışlar ve etin yanına buğdayı ekmişler, (bunlar adem’le havva’dır diyenler var) ve bulguru bulmuşlar yani bir anlamda urfalı için kifte’yi bulmuşlar!

bulgur demek urfalı için yemek demek üstelik ‘en güzel yemek’ demek; yemekler içinde olmazsa olmazlar demek; o yoksa çikifte yok yımırtalı kifte yok, içli kifte, yağlı kifte, aya kifte, yuvalak yok, yemeklerin en güzeli en zahmetlisi boranı yok, tiritli kifte yok; ya lıklıkı kifte ya dolmalı kifte? akıl alacak gibi değil yani!

bir urfalı bu kadar yokluğun altından kalkamaz. onun için urfalı bulgur olmayan yerde yaşayamaz, bundan eminiz; yaşıyorsa da urfalı olmaktan gönülsüzce vazgeçmiştir demektir ki Allah kimseleri böyle bir duruma düşürmesin.

bulgur dedik, kifte dedik ama sanmayın ki bütün bulgurlarla sadece kifte yapılır. bulgur aşı da yapılır hem de şehriyelisi; urfalılar böyle demez ama nasıl dediklerine de türkçenin harf sayısı yetmez! merak ettiyseniz bir urfalı bulun o size söylesin nasıl söyleneceğini.

neyse!

biz daha gurbet ellere, urfaların dışına sürüklenmeden çok öncelerde ankara sanat tiyatrosu (AST) gelmişti kentimize. oyunun bir repliğinde sanatçı şöyle diyordu, ‘her gün ebegümeci bulguraşii ebegümeci bulguraşii yeter be!’

hiç unutmayız bu repliği her bulguraşı yediğimizde çınlar kulağımızda. gerçi o sıklıkla yemiyoruz burguraşını ama bulduğumuz her fırsatta da ya içine nohut katıp nohutlu bulguraşı yapıyoruz ya da şehriyelisinden.

tabii bizim yaptığımız bir zamanların urfalıları’nın asla yemeyeceği cinsten bir bulguraşı. sadeyağ olmadan burguraşı yenir mi nerde görülmüş? çünkü bulguraşının tek başına bir albenisi yok onu bulguraşı yapan sadeyağ. sadeyağ nedir peki?

urfalılar’ın yeme içmelerine verdiği sade, yalın adlara hep hayranlık duyarız. yani kifteye elinin ayasında şekil vermişse adı aya kiftesi, elinin içinde yuvalamışsa yuvalak, kazanda pişirmişse kazan kebabı ya da hamur işinin ağzını açık bırakmışsa ağzı açık, yummuşsa ağzı yumuk! sadeyağ da onlardan biri işte! yağ, sadece yağ yani. adına urfa’nın dışında urfayağı da diyorlar ama aldırmayın onun adı sadeyağ! hem adı olan bir şeye yeniden niye ad konulur ki?

bulguraşı sade bir yemektir. bulguru haşlarsın suyunu çekince üstüne tavada kızdırılmış hatta az yakılmış sadeyağı cozz diye dökersin sofraya gelir. yanına da mutlak (boğazdan aşağıya insin diye) ayran, yeşil soğan ve de eşkili. bir çeşit turşu ama turşu değil eşkili. zamanı gelsin anlatırız onu da. bu arada urfa’dan başka bir yerde de bulunmaz ekşili aklınızda bulunsun.

bulguraşının sadesinden bıkıldığında ki çoklukla bıkılır çünkü sade bulguraşı fakir fukara yemeğidir, üstelik içinde de sadeyağ yoktur; o zaman içine şehriye kavurup koyarsınız olur size şehriyeli bulguraşı; paranız varsa ya da kıyıp kesebiliyorsanız üstüne tavuk da kızartıp basarsınız, et de.

afiyetle, sağlıkla.